25 maja każdego roku szczególnie pamiętamy o wszystkich zaginionych dzieciach. Przede wszystkim tych, których los do dnia dzisiejszego nie jest znany i na które bliscy czekają od wielu miesięcy czy lat, jak również tych, które zostały odnalezione zbyt późno. Dlaczego dochodzi do zaginięć dzieci i młodzieży, czy można im zapobiec i wreszcie jakie są przyczyny nieodnalezienia zaginionej osoby? Niech ten dzień ustanowiony dla uczczenia pamięci zaginionego 25 maja 1979 roku sześcioletniego Ethana będzie dla nas wszystkich okazją do refleksji i pochylenia się nad problematyką zaginięć dzieci.
Monika, Ola, Mateusz, Ewa, Basia, Ania, Andrzej, to imiona tylko niektórych dzieci, na które nadal czekają ich rodzice i najbliżsi. To również imiona, nie dające spokoju policjantom zaangażowanym w poszukiwania. Wszyscy są zgodni co do jednego - że są to sprawy zapadające wyjątkowo głęboko w pamięć. Nadzieja, że te tragiczne historie znajdą w końcu swój finał, towarzyszy nie tylko rodzinom zaginionych, ale też prowadzącym sprawy policjantom, którzy wracają do nich w miarę pojawiania się coraz nowocześniejszych narzędzi i możliwości wykrywczych, czy pozyskania nowych, mogących stanowić punkt zwrotny w prowadzonych poszukiwaniach, informacji.
Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych Komendy Głównej Policji przypomina, że Międzynarodowy Dzień Dziecka Zaginionego ustanowiony został dla upamiętnienia zaginionych, nigdy nieodnalezionych dzieci. Osoby małoletnie, niezależnie od kraju pochodzenia, kultury, wieku czy płci, stanowią duży odsetek wśród wszystkich zaginionych osób. Większość z nich szczęśliwie się odnajduje, ale w policyjnych bazach danych wciąż figurują sprawy nierozwiązane. Każda z nich jest inna, a za wszystkimi kryje się ogromna tragedia – zaginionego dziecka i jego bliskich.
Co mówią policyjne statystyki?
Analizując dane statystyczne z ostatnich 5 lat można przyjąć, że zaginięcia osób małoletnich, tj. takich, które w chwili zgłoszenia zaginięcia nie ukończyły 18 roku życia, stanowią ok. 30 % spośród wszystkich zarejestrowanych zaginięć w naszym kraju. Niemal połowa z nich odnajdywana jest w pierwszej dobie od wszczęcia poszukiwań. Po kolejnych trzech dobach odnajdywanych jest już prawie 80% zaginionych małoletnich, natomiast poszukiwania trwające powyżej 7 dni stanowią niespełna 13% wszystkich zakończonych spraw z tej grupy wiekowej. Aktualnie (stan na dzień 19.05.2020 r.) w statystyce policyjnej figuruje 49 zaginionych i nieodnalezionych osób małoletnich, z czego 16 można uznać za osoby trwale zaginione (poszukiwania tych dzieci prowadzone są dłużej niż 5 lat). Należy podkreślić, że mówimy tutaj o osobach, które w dniu generowania omawianych danych, nie miały ukończonych osiemnastu lat. Takich dzieci, które „dorosły” będąc zaginionymi jest niemal 300, a najstarsza ze spraw zarejestrowana w Krajowym Systemie Informacyjnym Policji ma ponad 30 lat.
W odniesieniu do płci, można zauważyć, że nieco częściej giną dziewczynki niż chłopcy (54,3% - 45,7 %). Szczególnie daje się to zauważyć w przedziale wiekowym od 14 do 17 lat, co przypuszczalnie związane jest z okresem dojrzewania dziewczynek i nasilonymi w tym wieku zaburzeniami hormonalno-emocjonalnymi. Generalnie to właśnie w tej grupie wiekowej notujemy najwięcej zgłoszeń o zaginięciu dziecka, co obrazuje przedstawiony poniżej wykres.
Procentowo najmniejszą liczbę zaginionych osób małoletnich stanowią dzieci do 11 roku życia, czyli te, które zdecydowanie wymagają czujnej opieki osób dorosłych. Śmiało można powiedzieć, że zaginięcie tak małego dziecka jest prawie zawsze wynikiem niedostatecznego zaopiekowania przez rodzica czy opiekuna, jego nieuważności i braku wyobraźni. W wyniku nieodpowiedzialnej postawy dorosłych narażone jest bezpieczeństwo dziecka, które ulega różnego rodzaju wypadkom losowym, skutkującym zaginięciem. W przypadku zjawiska zaginięć starszych dzieci, w zasadzie już nastolatków, przyczyn zaginięć można dopatrywać się na wielu płaszczyznach – emocjonalnych, behawioralnych, czy chorobowych. Niemniej jednak to od nas dorosłych zależy, czy pomocy w trudnych dla nich sytuacjach życiowych będą szukały u nas, w grupie rówieśniczej, czy wśród obcych ludzi. Niestety, zdane na samych siebie, będąc - w ich ocenie - w sytuacji bez wyjścia, mogą podjąć najgorszą z możliwych decyzji. Bądźmy zawsze blisko naszych dzieci, uważnie ich słuchajmy i nie ignorujmy sygnalizowanych przez nich problemów a z pewnością nigdy nie staniemy w obliczu tak wielkiej tragedii, jaką jest zaginięcie dziecka.
Ważną informację stanowią dane statystyczne dotyczące liczby odnalezionych zaginionych małoletnich. Dzięki intensywnej pracy policjantów odnajdywane są niemal wszystkie zaginione dzieci, a także rozwiązywane są starsze sprawy zaginięć. Obrazuje to zamieszczony niżej wykres zaginięć osób małoletnich w 2019 r., z którego wynika, że w badanym okresie, tj. na przestrzeni całego 2019 r. odnotowano 2132 takie sprawy, a zakończono 2147. Wśród zakończonych spraw znajdują się również te, które zostały wszczęte przed 2019 rokiem. Nie możemy jednak zapominać, zwłaszcza w takim dniu jak dziś, że za nielicznymi niezakończonymi sprawami zaginięć dzieci, nastolatków, mogą kryć się ludzkie dramaty, wymagające skutecznych działań policyjnych.
Obalając utartą w opinii publicznej tezę o wzroście zaginięć dzieci w okresie letnich ferii należy zauważyć, że miesiące wakacyjne nie należą do tych, w których liczba zaginięć małoletnich zdecydowanie rośnie. Najwięcej zaginięć dzieci odnotowuje się w miesiącach wiosennych, tj. od marca aż do czerwca. Wagarowanie od pierwszych słonecznych dni, chęć zasmakowania wolności i w konsekwencji nagromadzenie problemów szkolnych a w końcu czerwcowa klasyfikacja, wydają się być przyczynami licznych ucieczek młodzieży w wieku szkolnym. Warto jednak podkreślić, że statystyczne różnice pomiędzy kolejnymi miesiącami oscylują w granicach 1 – 3%, co nie stanowi spektakularnych wzrostów czy spadków liczby zaginięć.
Mówiąc o zaginięciach dzieci należy wspomnieć o dwóch grupach małoletnich, nieujętych w omawianych wyżej statystykach, a w których poszukiwania jest lub może być zaangażowana Policja. Pierwsza, to osoby małoletnie poszukiwane w ramach tzw. poszukiwań opiekuńczych. Ten rodzaj poszukiwań dotyczy przede wszystkim młodzieży oddalającej się z różnego rodzaju placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych, w których jest zobowiązana przebywać, ale także nastolatków powyżej 14 roku życia uciekających z domów rodzinnych. Omawiane w artykule dane nie obejmują ww. spraw, ponieważ stanowią one odrębny rodzaj poszukiwań.
Drugą grupę zdarzeń z udziałem dzieci, mogących nosić znamiona zaginięcia, stanowią tzw. porwania rodzicielskie, czyli sytuacje, w których jedno z rodziców lub opiekunów prawnych posiadających władzę rodzicielską, bez woli i wiedzy drugiego z nich pod pretekstem krótkotrwałego pobytu wywozi lub zatrzymuje dziecko, pozbawiając tym samym drugiego rodzica lub opiekuna możliwości utrzymywania z nim kontaktu. To przypadki, kiedy miejsce pobytu dziecka jest znane jednemu z rodziców czy opiekunów, więc nie można uznać takiego dziecka za stricte zaginione. Niemniej, są to zdarzenia nasycone silnymi emocjami po stronie obojga rodziców, którzy walcząc o swoje prawa do dziecka, często zapominają o tym, że to jego dobro jest najważniejsze. Niewinnymi ofiarami tych sytuacji są dzieci, niepotrzebnie narażane na ogromny stres i dramatyczne doświadczenia, które zostają im w pamięci na całe życie.
Na zakończenie kilka najważniejszych wskazówek policjantów Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych KGP — jak zapobiec zaginięciu dziecka i co zrobić, jeśli nasze dziecko zaginie:
O czym należy pamiętać, aby nie dopuścić do zaginięcia dziecka
- Małego dziecka pod żadnym pozorem nigdy i nigdzie nie pozostawiaj bez opieki, szczególnie w obcych dla niego, czy zatłoczonych miejscach.
- Zatroszcz się o dobre relacje z dzieckiem. Nie pozwól, aby zaniedbane emocjonalnie uciekło lub szukało pomocy i zrozumienia u obcych osób, które mogą je skrzywdzić.
- Naucz swoje dziecko, aby nie podawało obcym osobom swoich danych – również samego imienia.
- Uczul swoje dziecko, aby zawsze informowało Cię o tym gdzie jest i o zmianie swoich planów kiedy przebywa poza domem.
- Naucz swoje dziecko, aby pod żadnym pretekstem nie zbliżało się i nie wchodziło do pojazdu obcej osoby, nie odchodziło/oddalało się z nieznajomym.
- Naucz swoje dziecko, aby zawsze kiedy znajdzie się w niebezpieczeństwie głośno krzyczało, wzywało pomocy i jeśli to możliwe, próbowało uciec.
5 podstawowych kroków w przypadku zaginięcia dziecka
- Jak najszybciej powiadom o zaginięciu najbliższą jednostkę Policji – telefon alarmowy 112.
- Sprawdź, czy Twoje dziecko nie przebywa u kolegów, przyjaciół, sąsiadów czy u rodziny. Poproś o pomoc w poszukiwaniach.
- W przypadku zaginięcia małego dziecka natychmiast sprawdź w okolicy wszystkie miejsca, które mogą stanowić dla niego zagrożenie (oczka wodne, studzienki, kanały, ulice, miejsca gdzie mogą znajdować się niebezpieczne dla niego maszyny czy substancje).
- Zawsze miej przy sobie aktualne zdjęcie swojego dziecka, choćby w telefonie komórkowym – będzie potrzebne Policji.
- W miarę możliwości zachowaj spokój, tylko wtedy możesz pomóc Policji w poszukiwaniach i udzielić policjantom wszystkich istotnych informacji, które pomogą w odnalezieniu Twojej pociechy.
(Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych KGP)
Materiał filmowy udostępniony przez Amber Alert Europe oraz Europol w ramach projektu ‘#DontBeAnEasyCatch’ - kampanii edukacyjnej nt. niebezpieczeństw w sieci (on-line grooming), skierowanej do dzieci i młodzieży. Projekt przygotowany został z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka Zaginionego i jest prezentowany jednocześnie w 23 krajach Europy w dniu 25 maja 2020 r. w tłumaczeniu na 19 języków.
